پرستاری از دیروز تا امروز، با نگاهی به اسناد ۴۰۰ساله

به گزارش خبرگزاری برنا از مشهد، رئیس ادارۀ اسناد آستان قدس رضوی از وجود 1200 برگ سند پرستاری از دورۀ صفویه، قاجار و پهلوی در این مرکز خبر داد. دکتر الهه محبوب اظهار داشت: بیشتر این اسناد مربوط به پرداخت حقوق پرستاران دارالشفا است.

وی قدیمی‌ترین سند پرستاری موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی را متعلق به سال 1011 قمری و دورۀ شاه عباس اول صفوی ذکر کرد و گفت: در این دوره پرستاران با نام بیماردار معروف بودند.

محبوب با بیان اینکه برخی بیمارداران زن همسران بیمارداران مرد بوده‌اند، به نقش پرستاران زن در این اسناد پرداخت و اظهار داشت: مشاغل زنان در دوره صفوی در دارالشفاء، شامل خادم بیماران بود که این شغل بر اساس سندِ موجود، از مادر به دختر به صورت موروثی منتقل شده است. وی افزود: در دورۀ افشاری، شغل‌های عزب و بیماردار دیده می‌شود که احتمالاً اولی با توجه به معنیِ عزب، امور اداری و دومی امور پرستاری را انجام می‌داده است.

رئیس ادارۀ اسناد آستان قدس رضوی به گسترش حوزۀ پرستاری و تعداد پرستاران در دورۀ قاجار اشاره و تصریح کرد: در دوره قاجار مشاغل دارالشفاء به لحاظ نوع شغل و تعداد افراد گسترش یافت و این شاید به دلیل توسعۀ دارالشفاء در این دوره و تعداد بیماران بوده است.

وی با بیان اینکه نخستین شغل زنان در دوره قاجار، بیمارداری است، قدیمی‌ترین سند از زنان شاغل در این سِمت را مربوط به سال 1251 قمری دانست که نام‌های خیرالنسا و زینب در آن ثبت شده است.

محبوب اضافه کرد: از دوره قاجار، واژه «پرستار» و «پرستاره»در اسناد دارالشفا دیده می‌شود و این درحالی است که تعداد پرستاران به ویژه پرستاران خانم افزایش یافته است و در زمان عدم حضور پرستار، نایب پرستار به انجام وظایف او می‌پرداخت.

محبوب به وجود زنانی با وظیفۀ شیر دادن به اطفال بی‌سرپرست اشاره کرد و افزود: در آستان قدس رضوی زنانی به عنوان مرضعه حضور داشتند که کار شیر دادن به اطفال بی‌سرپرست را به عهده داشتند و مواجب آنان از طریق دارالشفاء تأمین می‌شد. وی ادامه داد: در دوره قاجار، مکانی به نام «دارالرضاعه» برای نگهداری و شیردادن به اطفال بی‌سرپرست در دارالشفای آستان قدس رضوی وجود داشت و پس از آن در زمان نیابت تولیت محمد ولی‌خان اسدی در سال 1307 شمسی پرورشگاه به شکل جدید افتتاح شد که تعدادی از کارکنان آن از جمله مدیر، معاون و پرستاران آن زن بودند.